okie in afrika

Apac vrijdag 4 oktober
De doffe slagen op de trommels beukten op de hersenschors van Okie. De malariapillen hadden Okies hoofd wat op spanning gezet. Extra druk werd direct voelbaar, zeker liggend op een niet lucht doorlatende matras en in de zeer vroege ochtend.
Het ritme van de dag begon in te dalen. Iedere ochtend om 5.00 uur een kerkdienst. Carla en Okie waren uitgenodigd de diensten bij te wonen. Carla had echter aangegeven dat in Nederland het geloof wat anders werd ingevuld en zij en Okie graag zondag de diensten wilden bijwonen.
Dat was “ok” en “no problem”. Daarmee stond niet vast dat dat ook zo was omdat niet snel nee werd gezegd. Maar okie had de indruk dat het afwijkende gedrag van de blanken werd aanvaard.
Okie hoorde op afstand het gezang, geklap en getrommel dat de dienst verluchtigde. De kerk klonk vol: alle kostschoolmeisjes waren er zeer waarschijnlijk. Okie overdacht dat er hier een strakke kostschooldiscipline heerste zoals die vroeger in Nederland ook op katholieke kostscholen bestond. Maar , zo leek Okie , zonder de strengheid.
Maar dat kon okie moeilijker beoordelen. Wat in dit land en op de school de echte regels waren was nog niet zo duidelijk. De religieuze regels waren wel helder , maar die kwamen dan ook uit Rome. Die kerkelijke regels worden streng in acht genomen. Op tijd en vaak en vooral lang in de kerk.
Op onderwijsgebied bleken de regels minder helder, zoals overigens alle regels, door wie ook in Uganda gemaakt. Leraren leken te komen en te gaan op eigen tijden , lestijden waren er wel, maar waren slechts een leidraad. Laten wachten of niet komen opdagen bleek gewoon. Okie had al vernomen dat laten wachten een vorm van macht laat zien. De mindere moet dat aanvaarden en daarmee is zijn positie ook tegelijk helder . Deze codes diende okie snel te gaan begrijpen.
Carla had het ontbijt voor Okie goed geregeld. Met vooruitziende blik had zij haar koffer in Kampala vol gestort met o.a. muesli . Zij had n.l. al vernomen dat er veel bonen in uganda werden gegeten, ook al tijdens het ontbijt. Uit grote zorg voor okie had zij fors ingeslagen. Okie waardeerde dat. Bij zijn ouders thuis ging dat ook zo. Als zij naar frankrijk of spanje gingen dan sloeg zijn moeder ook blikken doperwtjes en instant puree in. Een culinair hoogtepunt , maar het voorkwam dat vader buikloop kreeg. Het ontbijt werd genuttigd in de beschermde omgeving van het priesterhuis. Door de school en het dorp, zo vernam okie later, ook wel het vaticaan genoemd. Mogelijk een indicatie dat er eens een pik-(of beter zeer) zwarte paus zal komen. Het was okie al opgevallen dat de huidskleur van de pausen langzaamaan donkerder werd. Lange tijd erg wit en nu al licht bruin. Maar voorlopig kwam er nog geen witte rook hier uit de schoorsteen.
Okie had erge trek. Het taaie vlees bij het diner van gisteren noopte tot geveinsde bescheidenheid. Carla had het bord al vol met muesli gegooid en okie deed snel hetzelfde. De priesters keken geïnteresseerd toe, terwijl zij hun bonen nuttigden. Okie deed zich tegoed aan de muesli. Ook Carla lepelde gretig door. Totdat okie de indruk kreeg dat er iets mis was met zijn ogen. Misschien een bijwerking van de vele pillen. Het was alsof de muesli lichtelijk bewoog. Geschrokken keek Okie Carla hulpeloos aan. Zij wist al wat okie verontrustte. Zij deelde in Nederlands mee dat er mieren inzaten . Niets mis mee. Okie moest niet zeuren en gewoon dooreten. Okie had dat thuis niet gedaan, maar t.o.v. zijn gastheren voelde hij zich gedwongen nu niet met Carla te gaan redetwisten. Zeker niet over zelf meegenomen muesli. Okie kauwde goed op de muesli en overdacht dat er ook culturen zijn waar sprinkhanen worden gegeten. Tijdens de avondmaaltijd had een van de priesters al uitgelegd dat vroeger in zijn stam het een delicatesse was om mieren uit een mierenhoop te halen en op te eten. Vooral de dikke zwarte waren ok. De kleintjes in de muesli waren voor okie het begin van een nieuwe eetcultuur.
Eenmaal uit het vaticaan beoogden okie en carla als gewone burgers rond te gaan. De lessen van carla zouden pas maandag beginnen, dus alle tijd voor een inburgering. Buiten werden Carla en Okie bewonderd door de kinderen als een zeldzame mens soort. M.n. de kleine kinderen hadden kennelijk nog geen witte mens gezien en wilden de witte huid aanraken. Okie had al gezien dat op de grote schilderijen in de kerk Jezus en Maria zeer witte personen waren. Geen kroeshaar, maar lang sluik haar. Hoewel Okie had dan wel geen lange haren maar voelde toch zijn mogelijk bijzondere status. De verschijning van de witte okie en carla had misschien voor deze kinderen een religieuze betekenis. Okie en carla werden achtervolgd door een grote schare kinderen, nageroepen met ‘muono muono’. Niet discriminerend. Meer alsof zij opeens geheel onverwachts Sinterklaas voorbij zagen komen.
Het deed Okie denken aan de eerste neger in Etten Leur. Okie was nog jong en er kwam een Franssprekende, zeer zwarte persoon en zijn vrouw bij de ouders van okie op bezoek. Iemand van een groot bedrijf dat in Etten-Leur was gevestigd of dat overwoog. Okie’s vader had zich terdege op het bezoek voorbereid. Eetgewoonten etc. Echter toch was vader nog verrast. Niet zozeer door de intens zwarte kleur. Maar vader was aangenaam verrast dat als hij iets vertelde de zwarte man van de stoel rolde van het lachten. Vader voelde zich zeer gevleid. Toen wij dit hoorden sloten we niet uit dat het mogelijk kwam door het frans van vader. Of door de beleefdheidsregels die voor deze zwarte man golden. Nu wist okie het zeker. De cultuur brengt hier mee dat er veel gelachen wordt. Als men niet snapt wat er bedoeld wordt lacht men. Ook als men het wel snapt. Of als men het wel snapt, maar het niet wil doen. Nee zeggen is niet gepast. Ook is het een teken van respect voor de gastheer. De mate van lachten geeft de mate van autoriteit van de gastheer aan. Deze gast had waarschijnlijk een vergunning nodig voor het bedrijf. Misschien was het uit de stoel rollen wat overdone. Vader, die over het algemeen een goed inschattingsvermogen had, werd waarschijnlijk goed ingepakt.
Okie en Carla vertrokken op hun Chinese fietsen naar het dorp Apac. De fiets van Carla liep al zwaar aan door een verbogen achterwiel en de versnelling van Okie rattelde. De tocht ging door velden , over zandpaadjes , langs hutten met strooien daken. Door het naderende geluid waren de kinderen al voorbereid op de komst en bij het zien van de blanken vormde zich al groepjes die Okie en Carla hollend achter volgde, “muono, muono” roepend. Een tocht door een schijnbaar primitieve wereld, zonder stromend water, elektriciteit, computers , auto’s.. Her en der trokken vrouwen en kinderen met grote gele plastic jerrycans over de paden , hetzij komend van de waterpomp of er naar toe gaande. Het ritme van de dag bepaald door de trek van en naar de pomp.
Het dorpje begon te wennen. Minder de sloopplaats die het eerst leek. In het centrumpje waren winkeltjes met basisproducten. Nergens iets te koop dat de basis oversteeg. Relatief veel winkeltjes van mobiele telefoonaanbieders. Een grote markt hier. Ook veel directe verkoop van het veld. Onder de beschutting van grote bomen zaten mensen op de grond met torentjes tomaten, casave, een ananas en sinaasappels.
Naar huis. Avondeten, naar de kamer, geen stroom, in het donker met zaklampje naar bed.
Apac zaterdag 5 okt 2013
Als slakken kropen de hulpvragen ook binnen. De oren en ogen in en nestelden zich in de gedachten, andere gedachten verdringend. Woorden die daarna gesproken werden werden er door beïnvloed. Als slijm zat de wil tot hulpverlening er aan vast. Het vereiste een zwaar medicijn om de slakkenplaag te bedwingen.
Okie was al wat immuun geworden voor de al of niet verkapte hulpverzoeken. Zo vertelde een scheikunde leraar al bij de eerste ontmoeting over de behoefte aan 6 klaslokalen en een waterleiding aansluiting. Okie begreep dat het om scheikunde practicum ging en vroeg of daartoe niet het leeg staande lokaal kon worden benut. Maar het ging meer om een wateraansluiting. Okie vroeg waarom dan niet de grote watertank naast de kerk als watervoorziening werd gebruikt. Hem was opgevallen dat de waterafvoer van de goot van de kerk niet op de tank was aangesloten terwijl dat duidelijk wel de bedoeling was. De leraar legde uit dat dit een project van vroeger was dat niet was afgemaakt. Kon dat dan niet nog afgemaakt worden? Beleefd gelach. Okie lachte vriendelijk terug als antwoord op de hulpvraag. Okie leerde snel.
Carla had vrijdag al wat snoep en pennen aan enkele klassen uitgedeeld. Ook pennen die zij van haar school in Nederland had meegekregen. De goede daad van Carla had grote gevolgen. Alle andere kinderen, tot en met de kleuterschool, wilden ook snoep en pennen. Tot in haar woonhok volgden de kinderen Carla. Ook kwam een onderwijzeres van een klas die nog geen snoep had gehad vragen of Carla ook die klas nog wilde betrekken in haar uitdelingsproject. Ook zij vroeg of er nog een pen over was.
Aan de poort van het Vaticaan meldden zich intussen ook mensen die om audiëntie met Carla vroegen. Zij werden door de hulpen van Carla netjes in de wachtkamer van het Vaticaan gelaten en daarna hoorde Carla hun noden aan. Ook op andere plaatsen werd Carla om assistentie verzocht. Meisjes kwamen ook aankloppen voor hulp en vroegen om beraad. Een van hen vertelde dat haar moeder ernstig ziek was en zij moest ernaar toe. Het vervoer was te duur. Carla betaalde voor de reis.
Leerlingen van andere scholen hadden ook hun weg naar Carla gevonden. De omstandigheden die de meisjes vertelden werden steeds schrijnender. Kinderen die hun schoolfee niet kunnen betalen en geld behoefden omdat ze anders dat via prostitutie moesten verwerven.
Carla hoorde dit alles vol doorleefd begrip en compassie aan. Met een zeer zwaar gemoed ging ze naar bed. De hele nacht overdacht zij de hulpverzoeken en doorvoelde het leed.
Apac zondag 6 okt 2013
Okie vond het weer opmerkelijk hoe weinig slaap iemand nodig heeft om toch redelijk te functioneren. Bij zijn medische vriendjes had hij dat ook al gezien. Zij voeren zonder enige twijfel de moeilijkste verrichtingen uit na een nachtdienst. Ze varen dan op het protocol. Als dat maar goed wordt ingevuld en gevolgd is alles goed.
Carla had alle hulpvragen in de nacht grondig overdacht.
De mis begon om 10 uur. In kerk viel het ochtendlicht door kleine raampjes en streek langs het bleke gelaat van Carla. De uitputting was niet te zien. Na al het gereis, het wennen aan het woonhokje, de hulpverzoeken en de pillen had Carla een albasten gloed gekregen. Meer de kleur van de huid op de afbeelding van Maria in de kerk.
Okie was ook wat veranderd. Hij werd merkbaar dunner. Dat was nog versneld door een shitdag. Broeken die hij eerder te strak vond moest hij nu met de riem om zijn middeltje snoeren. Zijn adamsappel stak als een rotspunt uit de keel. Het intussen niet meer geheel witte tropenjasje maakte het geheel nog wat toonbaar.
De priester had al aangekondigd dat Carla en Okie wat moesten zeggen tegen de goegemeente in de kerk. Na een vurige preek kreeg een belangrijk lid uit de kerkgemeenschap het woord. Hij verwelkomde de gasten uit Nederland en deelde mede wat de opbrengst van de collectie was geweest. Ook opende hij een enveloppe met een gift van een met name genoemde persoon die bijdroeg in de kosten van de gasten. Daarna nodigde hij Carla en Okie uit om iets te zeggen. De kerk was langzaamaan volgestroomd.
Carla raakte meteen de goede toon. Zus van de mede financier van de school, zij had van donateurs gelden die zij in de school ging besteden en had computers etc. Het gras was daarmee voor Okie wat weggemaaid. Hierdoor moest Okie een ander accent leggen. Hij meende dat een meer prozaïsche aanpak kon aanslaan. Hij legde uit dat hij in Rome in de Sint Pieter was geweest. Okie vertelde dat hij de paus kende. Hij wachtte even op het effect om dan te vervolgen dat de paus hém niet kende. Grapje. Geen enkele reactie. Slechts volledige aandacht. Daarna beeldde Okie de schoonheid in de Sint Pieter uit, het marmeren altaar, de pilaren, de muziek, de gouden engelen. Als klap op de vuurpijl en als contrast op alle weelde stelde okie dat hij toch liever in de kerk in Apac was. Applaus. Later begreep hij dat velen Rome niet kenden, noch de Sint Pieter. Ook verstond een groot deel ven de mensen geen Engels.
Na de mis nog buiten de kerk met vele kerkgangers doorgepraat. Nog wat hulpverzoeken. ’s Avonds naar het hok. Bij tijden even stroom. Wassen in een teiltje op het toilet met water uit een jarrycan. Daarna het water in het toilet gooien om zo door te spoelen. Vroeg naar bed; de dag begon morgen weer vroeg.
Apac maandag 7 okt 2013
Carla had haar schooltas op orde. Als vanouds. Pennen en agenda in het voorste vakje, de boeken in het tweede vak. En in het derde vak wat papier. De lessen van Carla begonnen deze week. Omdat er niet tegen Carla was gezegd waar ze moest zijn , aan wie ze les moest geven of waarover had zij zelf het heft in handen genomen en stapte kordaat naar de lokalen.
Daar zaten in een paar klaslokalen kinderen rustig te wachten. Geen leraar te zien. Dit was volgens de kinderen niet vreemd. Zij moeten er altijd op tijd zijn en merkten dan wel of een leraar kwam. Vaak was dat niet zo en dan gingen ze op gegeven moment maar naar buiten.
Carla kreeg snel door dat het niveau van het Engels laag was. Ook bleek Ugandees Engels iets anders dan Oxford English.
Het onderwijs is veelal luisteren naar de docent. De leraar oefent niet met de leerlingen in de klas. Op een vraag geven de kinderen slechts bescheiden antwoord met ja. Op welke vraag dan ook. Carla’s interactieve benadering behoefde nog veel verfijning en versimpeling. Dankbare leerlingen op een school met weinig structuur en zonder goed lesmateriaal.
Dat priester vertelde later dat de school ook veel leerlingen opnam als een soort weeshuis/opvang. Het studie niveau was niet altijd bepalend. Carla voelde een nieuwe verantwoordelijkheid opkomen. De school eens goed aanpakken. Op haar smalle schouders drukte ook deze nieuwe taak.
Okie hoorde en zag dit alles met verontrusting aan. Maar had geleerd tot 100 te tellen.
Okie zat in zijn hokje en deed daar via de mail allerlei zaken. Hij voelde zich een soort Mandela op Robben eiland. Hij ervoer de beschutting van het microsoft beeldscherm en een bekende omgeving (hoe klein en karig ook) als een rustpunt in de andere wereld buiten. De gekko hoog aan de wand was een vertrouwd huisdier geworden. Okie zei tegen Carla dat hij zich als gevangene goed zou kunnen redden als hij maar niet behoefde te douchen met anderen. Een proefschrift schrijven zou in de gevangenis goed gaan.
Carla vond zijn berusting storend en vond dat hij meer naar buiten moest. Daarom zagen de hutbewoners van Apac , veelal in het heetst van de dag, de twee blanke gasten uit Nederland op hun ratelende fietsen door de brandende zon over droge paden rijden. De auto’s die hen passeerden joegen het mulle zand over hun kleren en hoedjes. Mad dogs and Englishmen go out in the midday sun.
De Daily Monitor lag er uitnodigend bij in het scheve houten uitstal kastje van de kranten winkeltje annex van alles in Apac. Carla kocht er meteen wat posters voor de klassen en de krant ging ook mee. Een keurig en snel rekenende meneer (met naar het okie voorkwam wat indisch bloed) hielp Carla. Een verademing om op vragen een helder antwoord te krijgen en goed geholpen te worden.
Een krant opent een raam naar de wereld. Het Vatikaan is klein. In de krant staat wat er zo in Unganda en meer bijzonder Apac omgaat. Roddels, geschillen, corruptie, misdrijven: niets blijft de mensen bespaart.
Op blz 4 staat het verhaal over een man die jaren had geprocedeerd en zijn advocaat veel had moeten betalen voor zijn werk. Hij had de zaak verloren en moest betalen. De advocaat gaf aan hoeveel het was. Hij moest zijn hebben en houwen verkopen om het te kunnen betalen. Op advies van zijn advocaat ging hij in hoger beroep. Hij moest ervoor geld bij zijn familie lenen. Hij vroeg regelmatig aan zijn advocaat hoe de zaak verliep en die vertelde dat er nog geen vonnis in hoger beroep was. Wachten dus. Totdat hij via via van een klerk bij de rechtbank , die weer iemand van zijn familie kende, hoorde dat er geen hoger beroepszaak liep. De klerk kwam er ook achter dat hij waarschijnlijk de bodem zaak niet had verloren maar had gewonnen. De gedupeerde cliënt vroeg nu de stukken op, maar die waren weg. Er was niets meer te vinden. Niet bij de rechtbank. Bij zijn advocaat ook niet. Het artikel sloot af met de opmerking dat het een groot probleem in Uganda is dat er dossiers verdwijnen.