opkomende storm in Apac

Apac, 9 oktober tot 2 november 2013: De orde van de dag(en) en opkomende storm.
Het enige dat in Oeganda van de koloniale tijd leek te zijn overgebleven was marcheren, caning en naar de kerk gaan. De rest leek te zijn weggespoeld, als het asfalt op wegen of de verf op de winkeltjes.
Na viering van de dag van onafhankelijkheid ( 9 oct) volgde nog Rode Kruisdag (17 oktober). Weer naar het grote grasveld, veel gemarcheer, traditionele dansen en lang wachten op hoogwaardigheidsbekleders. Dit keer ook waarschuwingen tegen jeugdzwangerschap vervat in simpele toneel voorstellinkjes. Redelijk volkstoneel met interactie met het publiek. Boers toneel. Vooral vaders werden als strenge en wat domme lieden op de hak genomen; een indicatie dat de mannen nog te veel te zeggen hebben. Niets over de grote gezinnen of geboortebeperking.
Maar na de verrassingen van het begin kwam het normale leven. De orde der dagen.
Om 5.00 uur werden de schoolkinderen met een bel van hun matrasjes op de vloer geluid. Nog geen ontbijt. Om 6.30 uur verplicht naar de mis. De trommels en het gezang klonken dan door in het slaaphok van Okie en Carla. Ook de monotone preken waarmee de kinderen iedere dag werden overspoeld. Okie kwam dan door de geluiden langzaam tot leven, als een salamander die opwarmt in de zon en pas daarna kan bewegen. Soms droomde Okie over een perfect kantoor. Een gebouw met een hoge trapgevel en perfect witte strakke ramen. Binnen was alles keurig geschilderd. De lamp boven de deur gaf prachtig licht. In zijn droom was Okie dan b.v. in Eindhoven; sluimerend was die stad mooi. Langzaam vervaagden de beelden dan om over te gaan in het scherpe licht van de spaarlamp aan het plafond en Carla, druk bewegend en pratend naast het bed. Eindhoven, een indicatie dat Okie er zwaar aan toe was. Dromen over Eindhoven duidt op een dieptepunt en een onderdrukt verlangen naar de westerse wereld.
Na de aanvankelijke charme begon het Okie ook op te vallen dat de muziek in de missen vaak hetzelfde was. Zelfs de hoge tribunale kreetjes die de meisjes kennelijk op specifieke momenten uitten waren een bestudeerde en voorgewende uitbarsting van vreugde. Zo werd beoogd de diensten boeiender te maken en meer op de aansluitend op de stamcultuur.
De mis duurde tot 7.30 uur en voor die tijd probeerden Okie en Carla ontbeten te hebben om zodoende de priesters niet al in de ochtend te hoeven aanhoren. Ontbijt stond klaar; rijst , overgebleven kip, en soms bananen. Wat zwaar. Dus aten Okie en Carla Weetabix, een soort Brinta dat in Lira werd gekocht. Een van de priesters , die eigenlijk leiding moest geven aan school en kerk, verknoeide veel tijd door zowat dagelijks op zijn motor in Lira boodschappen te gaan doen. Okie vermoedde dat hij daar meer te zoeken had dan alleen aardappelen.
Om 8 uur startten de lessen van Carla. Okie ging dan oploskoffie maken en dronk die in de ochtend zon. Een ritueel dat enig houvast bood. De varkens en kippen schuifelden dan voorbij en de bokjes gingen vredig naast Okie liggen. Okie zag dan de leerlingen zich naar de klassen haastten en Carla met grote stappen een lokaal binnen gaan. Het contrast verhoogde zijn rustbeleving.
Het hok in het Vatikaan werd voor Okie zijn kantoortje. De ruimte werd vertrouwd. De gekko had een jonkie gekregen en deze twee huisdieren op het plafond waren als trouwe labradors aanwezig. Het getrippel van de rat die over het kartonnen plafonnetje rende was synchroon aan het typeritme op de laptop van Okie. Okie werd niet gestoord door de buitenwereld omdat hij beperkt uitzicht naar buiten had. Een kamer met petite vu. Okie kon in zijn lot berusten. De tijd was afzienbaar.
Berusting vormde nog steeds een verbeterpunt bij Carla. Carla ging ervaren dat het er op school heel anders aan toeging dan zij gewend was en wenste. De caning van leerlingen had zij al eerder gezien. Slaan is een aanvaarde straf. Zo mag een betrapte dief soms kiezen uit een verhoor op het politie bureau of 20 stokslagen. Een handige dief weet dan de zaak zo uit te onderhandelen dat de stokslagen niet in het openbaar hoeven. Ouders slaan ook kinderen bij de opvoeding. De norm is dat er geen bloed mag verschijnen. Maar toch schrok Carla toen zij een driftige leraar een meisje met een stok zag slaan.
De ordening in de klas ontbrak. Leerlingen liepen de klas in en uit, vergaten hun boeken, leraren waren niet op tijd, of kwamen helemaal niet, opeens waren er feestdagen en dan kwam niemand, of er was een kerkdienst en dan zat er niemand meer in de klas. De kerk ging voor alles en er werden vele uren in doorgebracht. Liederen oefenen, schoonmaken, kleding van de priesters wassen en strijken, catechismus repeteren en minimaal een uur bidden.
De werkelijkheid was dat de school niet goed functioneerde. Er waren conflicten tussen het klerikale bestuur van de school en de leraren, de leraren stelden gedemotiveerd te zijn, ze werkten niet hard en schoven de schuld van falen op anderen, er waren niet genoeg boeken, sommige schoollokalen stonden leeg. De hoofdmeester zat veelal moegestreden en murw onder de boom. Vaak met andere leraren. Schoolkinderen liepen dan wat doelloos rond. Of zaten in de kerk.
De zaterdagen en zondagen waren de topper van de week. Die dagen stonden nog sterker dan de rest van de dagen in het teken van het geloof. Oeganda staat bezaaid met kerken van allerlei veelal christelijke geloven. Gadaffi was nog even bevriend met Amin en dat heeft ertoe geleid dat Gadaffi de nodige moskeetjes heeft laten neerzetten. Maar dominant zijn nog steeds christelijke kerken. Op zondagen stromen die vol. Met vrouwen in traditionele kleurige jurken, heren in schone (vaak versleten ) pakken. En veel kinderen. Meisjes in mooie jurkjes (soms kapot maar kleurig en fotogeniek). Als balletdanseresjes van Degas. Muziek, samen wat klappen. preken, samen zijn. De mis op zondag is de topper van de week.
Op zaterdag werd al volop geoefend voor de mis op zondag. Koren studeerden nieuwe muziek in, de kerk werd schoongemaakt, de draden van een aftands elektrisch schootorgeltje werden weer eens op een andere plaats aan elkaar geplakt.
Op zondagen waren de priesters druk bezig. Om 5 uur de eerste mis, dan om 7 en 9 uur nog een en dan vaak naar buitenposten van de parochie voor extra missen. Vaak begrafenissen, huwelijken etc. In hun priesterkleding veranderden de priesters van gewone jongens in geestelijke leiders. Wat een jurk vermag te doen. De priesters liepen dan langzamer, ze praatten minzamer en met zachte stem en het volk adoreerde hen. Als Tibetaanse monniken leefden de priesters van giften. Vaak kwam er een van een bezoek aan een buitenpost terug met aan het stuur van zijn motor twee kippen, met de poten vastgebonden en omgekeerd aan het stuur bungelend. Nog levend, omdat anders het vlees te snel zou rotten. Soms zat er een parochiaan achterop die een spartelende geit in bedwang hield. Naarmate een priester meer giften kreeg was zijn status op het Vaticaan hoger. De kosten van priesters , hun kerk met alles eromheen werden m.n. door de parochie opgebracht. Op de ijzeren deuren van de kerk was de naam gelast van de gever.
De kerken waren vaak groot in verhouding met de eenvoudig hutjes erom heen, maar schijnbaar waren de hutbewoners er trots op. Als Parijzenaren op hun Notre Dame.
De kerk vraagt en steunt. Een precommunistisch stelsel van herverdeling.
Carla bleef trouw haar lessen geven. Ze genoot van het contact met de leerlingen. Het niveau van het Engels van de leerlingen was laag en wat ze spraken was niet gemakkelijk te verstaan. Het tempo in de les was erg laag. Maar ze slurpten de andere aanpak en nieuwe kennis op. De andere twee docenten Engels konden onder de boom blijven zitten.
Rond 13 uur was Carla veelal klaar met haar lessen. Okie had rond die tijd dan zijn zakenmails ook op orde. Dan samen lunch; rijst, bruine bonen, aardappelen en n stukje kip. Dan wat lezen , met kinderen praten. En vaak nog audiëntie met hulpvragers. Soms, voor wat rust, op de fiets naar het dorp. Krantje kopen en sodaatje drinken bij “de lion”. Soms nog kinderen die op de knieën zittend de hand kwamen drukken. Ook om te zien of de witte huid misschien afgaf en eronder zwart zat.
Om 20 uur supper; stukjes kip, soms vis, en weer bruine bonen, rijst en aardappelen. Malaria pillen slikken, lezen, al dan niet met elektrisch licht. Wassen in een teiltje en naar bed onder het muskietennet. Zo was de orde van de dag.
Carla voelde aan dat gewoon maar haar lessen draaien de school niet op het goede spoor kon brengen. Zij ging zich steeds meer verantwoordelijk voor de school voelen. Niet dat iemand dat had gevraagd. Zij was gekomen met boeken, pennen en computers en zou lessen geven. Maar eenieder ging op haar leunen. Dat kwam door haar aanpak, maar ook doordat er grote behoefte was aan een duidelijke richting. Er zat geen vaart meer in de boot. Er was geen wind en het proviand was zowat op. De wind moest gaan waaien. Voor de Oegandezen was deze lange blanke vrouw de storm waar zo lang op was gewacht.
Maar de demotiverende werkelijkheid daalde ook in. Door wat onderzoek , navragen en kranten lezen doemde die langzaam op. Het was nooit zoals het leek. Ieder verhaal had een andere kant, ieder leed had een andere werkelijkheid. Snel oordelen was gevaarlijk. Iemand meteen geloven ook. Een valkuil voor hulpverleners. Wat cijfers. Een leraar verdient ongeveer €50 per maand en krijgt eten op school en vaak ook onderdak. Lijkt erg weinig. Maar hij geeft dan ook maar iets van 6 uur les per week en de rest doet hij weinig op school. Pakt vaak een of twee andere banen erbij. Op basis van, stel, een 24 urige werkweek zou hij €200 verdienen. Normaal inkomen hier. De huur van een hut (zonder stroom of water) per maand kost ongeveer €12. Nog wat cijfers: Volgens een onderzoek verzet 1 Keniaan het werk van 10 Oegandezen. En 1 werknemer uit Tanzania kan het werk aan van 5 Oegandezen. Cijfers over Chinezen of Indiërs durft de overheid niet te geven. Dan was er nog een recent onderzoek van Yale Law School waarin staat dat de grote corrupte vissen hier altijd weg komen en dus corruptie loont en het land sloopt. Vooral hulp programma’s zijn kaskrakers voor Oegandese bestuurders. Iedere dag vermeldt de krant nieuws over grote corruptie zaken, altijd onderzoek en nooit een veroordeling. Dat zijn de zaken die bekend werden. De gevolgen zijn overal zichtbaar. Slechte wegen, onafgebouwde projecten, waterdammen die al vijf jaar niet optimaal functioneren. Met vrees las Okie dat Noorwegen 50 mlj dollar gaat schenken om een water project dat al 5 jaar stil lag weer los te trekken. Frankrijk dacht weer handiger te zijn door een aanzienlijk bedrag uit te lenen. Oeganda zou zelf een kleiner bedrag investeren…
Door de druk en zeker door de ingedaalde werkelijkheid raakte Carla langzaam in een hulpverleners dip. Een dip die vaak ngo’s na wat jaren in een ontwikkelingsland werken krijgen. Ze rijden dan gedesillusioneerd in hun grote witte 4 wheeldrive auto’s naar hun door een organisatie betaalde gehuurde woning in een gegoede wijk terug en vliegen dan na enige tijd op kosten van de organisatie terug naar hun thuisland om hun malaise te overdenken. Intussen loopt dan het tax free salaris door en vindt counseling plaats. Op een afvloeiingsregeling kan gewacht worden.
Carla had slechts Okie. Moest Carla de storm veroorzaken of kon zij maar beter haar lesjes draaien en niet wegzakken in drijfzand. Okie zat na het avondeten en licht gedrogeerd door de malariapillen weer in het hok in het Vaticaan en overdacht met Carla haar toekomst.